อีโบลาระบาดจริงอีกครั้งที่คองโก

รัฐบาลคองโกประกาศภัยเชื้ออีโบลาระบาด พบผู้เสียชีวิตใกล้ 40 รายแล้ว ข่าวดีคือองค์การอนามัยโลกให้ความช่วยเหลือใกล้ชิด มีวัคซีนป้องกันโรค แต่เขตระบาดอยู่ในพื้นที่สงครามยากต่อการควบคุม

กระทรวงสาธารณสุขประเทศคองโกแถลงเมื่อวันที่ 7 สิงหาคมว่ามีผู้เสียชีวิตจากเชื้อไวรัสอีโบลา (Ebola virus) เพิ่มอีก 2 ราย รวมแล้วการระบาดรอบใหม่พบผู้เสียชีวิตแล้ว 36 ราย
ล่าสุด ข้อมูลเมื่อวันที่ 24 สิงหาคม ยอดผู้เสียชีวิตเพิ่มเป็น 105 รายแล้ว แม้จะมีระบบควบคุมกักกันโรค ให้วัคซีนวันละ 400-600 ราย ที่แย่ที่สุดคือเจ้าหน้าที่สาธารณสุขติดเชื้อด้วย

องค์การอนามัยโลกแถลงว่าสายพันธุ์ที่ระบาดเป็นสายพันธุ์รุนแรงที่สุด อัตราเสียชีวิตสูงสุด ตั้งแต่ร้อยละ 50 ขึ้นไป ดีที่เป็นสายพันธุ์เดิมที่มีวัคซีนป้องกัน

อย่างไรก็ตาม พื้นที่ระบาดอยู่ในแถบภาคเหนือเขตไม่สงบ มีการปะทะกันด้วยอาวุธสงครามของกองกำลังต่างๆ เป็นอีกสาเหตุที่การควบคุมโรคยากลำบากขึ้นมาก

อะไรคือโรคอีโบลา :

โรคอีโบลา (Ebola virus disease หรือ EVD) คือ โรคติดเชื้อไวรัสเฉียบพลันชนิดหนึ่ง ยังไม่มียารักษา ผู้ป่วยมีอัตราเสียชีวิตสูง

ผู้ติดเชื้อจะเริ่มต้นด้วยอาการคล้ายหวัดหลายอย่าง เช่น เป็นไข้ ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ อ่อนเพลีย เป็นผื่น จากนั้นเริ่มอาเจียน ท้องเสีย ช็อค และมักมีเลือดออก บางครั้งจึงเรียกโรคจากเชื้อชนิดนี้ว่า โรคไข้เลือดออกแอฟริกัน (African Hemorrhagic Fever) ระยะเวลาตั้งแต่มีอาการจนถึงเสียชีวิต จะกินเวลาประมาณ 2 - 21 วัน

งานศึกษาบางชิ้นเชื่อว่าไวรัสนี้มาจากค้างคาวที่แพร่สู่ลิง และจากลิงมาสู่คนในที่สุด จากนั้นผู้ติดเชื้อซึ่งมักจะเริ่มต้นด้วยคนเพียงหนึ่งคนจะแพร่เชื้อแก่คนอื่นๆ ที่ได้สัมผัสใกล้ชิด จากสารคัดหลั่งต่างๆ เช่น เลือด อาเจียน อุจจาระ การมีเพศสัมพันธ์ ดังนั้น การระบาดในมนุษย์เกือบทั้งหมดมาจากการติดต่อระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ ที่อยู่ด้วยกันใกล้ชิด เช่น ระหว่างคนไข้กับคนในโรงพยาบาล ผู้ติดเชื้อกับคนในครอบครัว

ปัจจุบันยังไม่มียารักษาเชื้อไวรัสดังกล่าว จึงต้องใช้วิธีป้องกันโรคและป้องกันแพร่ระบาด ด้วยการฉีดวัคซีน คัดแยกผู้ป่วย แยกผู้ติดเชื้อออกจากชุมชน

ปัญหาใหญ่ของการแพร่ระบาดคือ มีผู้ติดเชื้อที่ยังไม่แสดงอาการชัดเจน ผู้ติดเชื้อเหล่านี้กลายเป็นพาหะแพร่เชื้อแก่คนอื่นๆ ส่งผลให้เชื้ออีโบลาแพร่กระจายออกไปเรื่อยๆ และเนื่องจากการระบาดรอบนี้เกิดในเขตพื้นที่สงคราม การควบคุมจึงซับซ้อนยากกว่าปกติมาก

ความไม่รู้หรือความกลัวของชาวบ้านเป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เชื้อแพร่ระบาด บางกรณีไม่กล้ารายงานเจ้าหน้าที่สาธารณสุข ผู้ป่วยไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง (ไม่ถูกแยกตัวออกจากชุมชน) จัดการฝังศพผู้ป่วยแบบผิดๆ ทำให้เกิดการติดเชื้อระหว่างฝังศพ

ข่าวดีคือหลายปีที่ผ่านมามีการคิดค้นวัคซีนหลายตัว หนึ่งตัวที่ค่อนข้างจะได้รับการยอมรับว่าได้ผลคือวัคซีน rVSV-ZEBOV ผลิตโดยบริษัท Merck ไม่ว่าวัคซีนนี้มีประสิทธิภาพเพียงใด เป็นวัคซีนเพียงชนิดเดียวที่มีใช้ในขณะนี้ และเริ่มให้วัคซีนแก่คนในพื้นที่เสี่ยงแล้ว

ประเทศคองโกและอีกหลายประเทศในทวีปแอฟริกามักมีการระบาดของเชื้อนี้ การระบาดรอบนี้เป็นครั้งที่ 10 ของคองโกนับตั้งแต่ค้นพบเชื้อไวรัสนี้เมื่อทศวรรษ 1970

การระบาดครั้งก่อนคือช่วงปี 2014-16 ที่ประเทศกินี (Guinea) ไลบีเรีย และเซียร์ราลีโอน (Sierra Leone) คร่าชีวิตทั้งหมด 11,000 ราย ในครั้งนั้นยังไม่มีวัคซีน ชาวบ้านจำนวนมากไม่รู้ว่าควรปฏิบัติตัวอย่างไร จึงแพร่ระบาดอย่างรวดเร็ว

ดีที่ปัจจุบันมีวัคซีนตัวหนึ่งแล้ว และหวังว่าความรู้ที่สะสมจากการระบาดหลายครั้งและความก้าวหน้าทางสาธารณสุขจะช่วยให้หยุดการระบาดได้ในเร็ววัน

ปัญหามากกว่าแค่ผู้ติดเชื้อ :

4-5 ประเทศที่อีโบลาระบาดเป็นประเทศในแอฟริกาที่ยากจนอยู่แล้ว การเกิดโรคระบาดทำให้นักท่องเที่ยวต่างแดนไม่กล้าไปเที่ยว นักลงทุนไม่คิดจะลงทุน (มีประเทศอื่นๆ อีกมากที่ไม่ต้องเสี่ยงกับโรคร้ายนี้) ในอดีตช่วงที่ระบาดหนัก สายการบินต่างชาติปฏิเสธบินสู่ประเทศดังกล่าว เหล่านี้ซ้ำเติมให้ประเทศยากจนกว่าเดิม

ซ้ำร้ายกว่านั้น ชาวต่างชาติบางคนกังวลหนักถึงขั้นไม่กล้าซื้อสินค้า ผลิตผลทางการเกษตร อาหารจากประเทศที่มีข่าวเชื้อแพร่ระบาด ด้วยเกรงว่าสินค้านำเข้าเหล่านี้จะพาเชื้ออีโบลาเข้ามาด้วย

การระบาดที่เกิดขึ้นเป็นระยะๆ ขัดขวางไม่ให้ประเทศเหล่านี้ได้โอกาสพัฒนา

เชื้ออีโบลาจึงสร้างความเสียหายแก่ประเทศเหล่านี้มหาศาล และมีผลต่อโลก เป็นความน่ากลัวหรือภัยที่แท้จริงนอกเหนือจากผู้คนล้มตายด้วยโรค เป็นอีกเรื่องราวของความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ

9 สิงหาคม 2018
(ปรับปรุง 25 สิงหาคม 2018)

ชาญชัย คุ้มปัญญา

---------------------

บทความที่เกี่ยวข้อง :

รู้จักโรคอีโบลา (Ebola) โรคที่ต้องเน้นการควบคุมการแพร่ระบาด

โลกรู้จักไวรัสอีโบลา หลายทศวรรษแล้ว ช่วงเวลาที่ผ่านมา เกิดการระบาดครั้งใหญ่น้อยหลายรอบ แต่จนถึงทุกวันนี้ โลกยังปราศจากยา วัคซีนที่ใช้ได้ผลอย่างจริงจัง เหตุที่เป็นเช่นนี้เพราะขาดการวิจัยยากับวัคซีนที่มากเพียงพอ ในภาวะเช่นนี้ การป้องกันและการควบคุมการแพร่ระบาดคือ “แนวทางรักษา” ที่เหมาะสมที่สุด เพราะเมื่อไม่มีผู้ติดเชื้อเพิ่มเติม การระบาดจะยุติไปเอง

โรคอีโบลา (Ebola)ภัยคุกคามที่ไม่ธรรมดา

ผลจากการแพร่ระบาดของเชื้ออีโบลาทำให้สังคมโลกตีตราว่าประเทศที่มีการแพร่ระบาดกลายเป็นประเทศที่อันตรายต่อชีวิตมากที่สุด หลายคนกลัวแม้กระทั่งไม่กล้าซื้อสินค้าจากประเทศเหล่านี้ ตราบใดที่การแพร่ระบาดยังไม่สิ้นสุด ประเทศเหล่านี้เหมือนประเทศที่ถูกคว่ำบาตรด้านเศรษฐกิจ การค้าการลงทุนจากนานาชาติ เป็นการยากลำบากอย่างยิ่งที่ประเทศซึ่งยากจนอยู่แล้วจะพัฒนาเศรษฐกิจสังคมให้เจริญรุ่งเรือง

อ้างอิง :

1. โรคไข้เลือดออกแอฟริกัน (African Hemorrhagic Fever). (2553, ธันวาคม 8). กองโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุข. Retrieved from http://thaigcd.ddc.moph.go.th/knowledges/view/11

2. Cicco, Camillo Di. (2010, March 19). Ebola. Science 2.0. Retrieved from http://www.science20.com/scientist/ebola-66006

3. Ebola is spreading again in Congo — this time in an active war zone. (2018, August 8). The Washington Post. Retrieved from https://www.washingtonpost.com/world/africa/ebola-is-spreading-again-in-congo--this-time-in-an-active-war-zone/2018/08/08/8997aa74-9aea-11e8-8d5e-c6c594024954_story.html?utm_term=.34195b520d5b

4. Ebola outbreak now at 105 cases, and bordering countries are on alert. (2018, August 24). The Washington Post. Retrieved from https://www.washingtonpost.com/national/health-science/ebola-outbreak-now-at-105-cases-and-bordering-countries-are-on-alert/2018/08/24/3b7a58a2-a7c2-11e8-a656-943eefab5daf_story.html?utm_term=.140db42a449d

5. Ebola’s Back door to America. (2014, August 24). Newsweek.

6. New Ebola outbreak in Democratic Republic of Congo: 43 infected, 36 dead. (2018, August 8). CNN. Retrieved from https://edition.cnn.com/2018/08/07/world/dr-congos-health-ministry-reports-new-ebola-deaths-in-latest-outbreak/index.html

7. Questionable efficacy of the rVSV-ZEBOV Ebola vaccine. (2018, March 17). The Lancet. Retrieved from https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(18)30560-9/fulltext

-------------------------------